Julian Tuwim - Żydzi

Żydzi

Czarni, chytrzy, brodaci,
Z obłąkanymi oczyma,
W których jest wieczny lęk,
W których jest wieków spuścizna,
Ludzie,
Którzy nie wiedzą, co znaczy ojczyzna,
Bo żyją wszędy,
Tragiczni, nerwowi ludzie,
Przybłędy

.
Szwargocą, wiecznie szwargocą
Wymachując długimi rękoma,
Opowiadają sobie jakieś trwożne rzeczy
I uśmiechają się chytrze,
Tajnie posiedli najskrytsze
Z miliarda czarnych, pokracznych literek
Ci chorzy obłąkańcy,
Wybrany Ród człowieczy!
Pomazańcy!

Pogładzą mokre brody
I znowu radzą, radzą...
- Tego na bok odprowadzą,
Tego wołają na stronę,
Trzęsą się... oczy strwożone
Rzucą szybko przed siebie,
Czy ktoś nie słyszy...
 
Wieki wyryły im na twarzach
Bolesny grymas cierpienia,
Bo noszą w duszy wspomnienia
O murach Jerozolimy,
O jakimś czarnym pogrzebie,
O rykach na cmentarzach...

...Jakaś szatańska Msza,
Jakieś ukryte zbrodnie
(...pod oknami... w piątki... przechodnie...

Goje... zajrzą do okien... Sza! Sza-a-a!)

 

Julian Tuwim był i jest jednym z najczęściej  czytywanych poetów w Polsce.

Kim był – Polakiem? Żydem? 

I kim był dla Polaków? Kim dla Żydów?

W 1944 roku, w obliczu zbliżającego się końca wojny, napisał niesłychanie poruszający utwór My, Żydzi polscy… , który rozpoczął takimi słowami;

(.. I od razu słyszę pytanie: “Skąd to MY?” Pytanie w pewnym stopniu uzasadnione. Zadają mi je Żydzi, którym zawsze tłumaczyłem, że jestem Polakiem, a teraz zadadzą mi je Polacy, dla których w znakomitej większości jestem i będę Żydem. Oto odpowiedź dla jednych i drugich. Jestem Polakiem, bo mi się tak podoba. To moja ściśle prywatna sprawa, z której nikomu nie mam zamiaru zdawać relacji, ani wyjaśniać jej, tłumaczyć, uzasadniać. 

Nie dzielę Polaków na “rodowitych” i “nierodowitych”, pozostawiając to rodowitym i nierodowitym rasistom, rodzimym i nierodzimym. 

Dzielę Polaków jak Żydów i jak inne narody, na mądrych i głupich, uczciwych i złodziei, inteligentnych i tępych, interesujących i nudnych, krzywdzonych i krzywdzących, gentlemenów i nie- gentlemenów itd. 

Dzielę też Polaków na faszystów i kontrfaszystów. Te dwa obozy nie są, oczywiście, jednolite, każdy z nich mieni się odcieniami barw o rozmaitym zgęszczeniu. Ale linia podziału na pewno istnieje, a wkrótce da się całkiem wyraźnie przeprowadzić. Odcienie zostaną odcieniami, lecz barwa samej linii zjaskrawieje i pogłębi się w zdecydowany sposób. 

Mógłbym powiedzieć, że w płaszczyźnie politycznej dzielę Polaków na antysemitów i antyfaszystów. Bo faszyzm to zawsze antysemityzm. Antysemityzm jest międzynarodowym językiem faszystów....)

Wisława Szymborska - Głos w sprawie pornografi

 

Indie - rzeźba z świątyni Khajuraho
IX-XIIw.

Nie ma rozpusty gorszej niż myślenie.
Pleni się ta swawola jak wiatropylny chwast
na grządce wytyczonej pod stokrotki.

Dla takich, którzy myślą, święte nie jest nic.
Zuchwałe nazywanie rzeczy po imieniu,
rozwiązłe analizy, wszeteczne syntezy,
pogoń za nagim faktem dzika i hulaszcza,
lubieżne obmacywanie drażliwych tematów,
tarło poglądów - w to im właśnie graj.

W dzień jasny albo pod osłoną nocy
łączą się w pary, trójkąty i koła.
Dowolna jest tu płeć i wiek partnerów.

Oczy im błyszczą, policzki pałają.
Przyjaciel wykoleja przyjaciela.
Wyrodne córki deprawują ojca.
Brat młodszą siostrę stręczy do nierządu.

Inne im w smak owoce
z zakazanego drzewa wiadomości
niż różowe pośladki z pism ilustrowanych,
cała ta prostoduszna w gruncie pornografia.
Książki, które ich bawią, nie mają obrazków.
Jedyna rozmaitość to specjalne zdania
paznokciem zakreślone albo kredką.

Zgroza, w jakich pozycjach,
z jak wyuzdaną prostotą
umysłowi udaje się zapłodnić umysł!
Nie zna takich pozycji nawet Kamasutra.
W czasie tych schadzek parzy się ledwie herbata.
Ludzie siedzą na krzesłach, poruszają ustami.
Nogę na nogę każdy sam sobie zakłada.
Jedna stopa w ten sposób dotyka podłogi,
druga swobodnie kiwa się w powietrzu.
Czasem tylko ktoś wstanie,
zbliży się do okna
i przez szparę w firankach
podgląda ulicę.

Wisława Szymborska.

Różewicz Tadeusz - Widzę szalonych

 

Widzę szalonych którzy

chodzili po morzu
wierzyli do końca
i poszli na dno

teraz jeszcze przechylają
moją łódź niepewną
odtrącam te sztywne
dłonie okrutnie żywy

odtrącam rok za rokiem.

Różewicz Tadeusz.

Ks. Jan Twardowski - Było

wiersze staroświeckie co wzruszają teraz
z rymami jak należy z przecinkiem i kropką
z dworem co znikł nagle cicho i na zawsze
a wiadomo cisza większa niż milczenie
i pamięć już posłuszna gdy przeszłość przychodzi
z babcią co na werandzie cerowała dziurę
bez nożyczek zębami przegryzając nitkę
tuż przy koszu na grzyby by się nie sparzyły
z wujem co się gazetą niepotrzebnie zajął
więc pomagał mu diabeł ale kopnął anioł
ze smutkiem przemijania jagód jarzyn jeżyn
gdyby śmierci nie było nikt z nas już by nie żył
przemijamy jak wszystko by w ten przetrwać
uczucia bez łapówek i rąbanka grzechów
wielka miłość co zawsze wydaje się łatwa
i wie już tak od razu że nie wie co będzie

choć za młodu drży serce a na starość noga
wszystko co najcenniejsze spaliło się w piekle
wiersze staroświeckie niemodne naiwne
ten sam baran co wtedy
ale szczęście inne

Avrom Frisch - SZCZĘŚCIE

wiersz  żydowskiego poety Avroma Frischa - dyrektora  żydowskiego szpitala w Kołomyi  Prowadzony przez Niemców na śmierć  tuż przed rozstrzelaniem otruł się cyjankiem potasu.

SZCZĘŚCIE

Szczęściem jest chód.
Szczęściem jest praca.
Szczęściem jest być zmęczonym,
odpoczywać w cieniu.

Szczęściem jest huragan,
deszcz, wiatr
być mężczyzną, kobietą,
być dzieckiem.

Odkrywać nowość
bystrym spojrzeniem,
rozumieć przeszłość –
wszystko jest szczęściem.

I szczęściem jest cierpienie,
udręczenie, żałoba
po sobie, po innych
po dzisiejszym dniu, po jutrzejszym.

Nie ma takiej głębiny
co nie tęskni by wznieść się na powierzchnię.
Nie ma takiego światła,
które nie gaśnie.

Szczęście – to być w głębinie
i dążyć na powierzchnię,
szczęście – to być początkiem,
trwaniem i końcem.

Każda myśl,
każde wytłumaczenie
to wszystko jest szczęściem,
należącym do życia.

Tylko jedno może
zniszczyć szczęście:
niemożność życia jak człowiek,
niemożność śmierci jak człowiek.

Marek Edelman 1922- 2009

Dziś późnym wieczorem po obejrzeniu fragmentów wywiadu z Markiem Edelmanem dowódcą powstania w getcie - nawiązującym epizodycznie  do swojej

 pamięci i książki :    

 " I była miłość w getcie' ;

Czy była miłość w getcie? Była, choć, cytując Edelmana, "nienawiść jest łatwiejsza od miłości". Kochali, bo chcieli żyć. Na przekór wszystkiemu. Bo byli młodzi. Bo potrzebowali bliskości drugiego człowieka. Bo miłość dawała im siłę, aby się nie bać i nawet w nieludzkich warunkach, w ostatnich chwilach swojego życia czyniła ich szczęśliwymi. 

MOJA NIEDZIELNA KARTKA Z KALENDARZA.

 

W 81 rocznicę powstania w getcie warszawskim .

Dzieci w getcie warszawskim.

Malo się pisze i mówi o losie dzieci w getcie warszawskim, o dzieciach umierających z głodu, o dzieciach szmuglujących żywność...  Ten przeszmuglowany prowiant ratował rodzicom życie,  czasami  przedłużał..    

Opowiadałam  kiedyś o żydowskiej dziewczynce Lodzi, może 10 letniej, chodzącej po domach,  po naszej stronie muru... 

Drzwi każdego mieszkania były zawsze dla Lodzi otwarte.  Byłam od niej niewiele młodsza. Wydaje mi się, że ją pamiętam. Bardziej z opowiadań babci  Zjadała u nas obiad i wychodziła z zapasem jedzenia na później.  

Dzieliła się nim pewnie z rodziną w getcie.  

Można powiedzieć, że odbywało się to pod nadzorem władzy...... na parterze mieszkał policjant z rodziną, i kilkuletnią córeczką. Tak jak inni oni również pomagali Lodzi…. 

Po pewnym czasie  Lodzia przestała przychodzić .  Być może ktoś dopomógł jej w znalezieniu rodziny, która ją przygarnęła. 

Ale mogło ją spotkać to najgorsze…

Nigdy się tego nie dowiem…. 

Mam tylko nadzieję, że jak w pięknym wierszu Gałczyńskiego „Dziecko żydowskie” -  

(… ) Dzisiaj jest dobrze, prawda, moje dziecko? 

Kwiaty znów pachną. Gwiazdy znów migocą.(...) 

Dziecko żydowskie

Widziałem taki balkon, w kwietniu, w słońcu,

w takim słońcu, że aż się oczy mrużą;

gdy wiatry z pól zbyt pełne woni są;

gdy ptaków i kwiatów jest tak dużo.

Na tym balkonie, kiedy nań blask naszedł

i wszystkie wonie jak miotłą przepłoszył,

jeden posępny cień został jednakże

i miał zielone oczy.

Była to dziewuszka, której dzieje

opisać można by w niejednym tomie.

Jej teraz dobrze jest. Lecz jeszcze się nie śmieje.

I często krzyczy nocą od złych wspomnień.

Żydowskie dziecko. Kwiat, co rósł w sekrecie.

Świerszczyk ukryty w szparze. A rodzice

i stara babka, wszystko padło w getcie,

oświetlone ogniem i księżycem.

Dzisiaj jest dobrze, prawda, moje dziecko?

Kwiaty znów pachną. Gwiazdy znów migocą.

Ale ja także znam kolczasty drut i noc niemiecką

i czasem też krzyczę nocą.

Konstanty Ildefons Gałczyński

1948

 

Czy pamiętacie to zdjęcie? Zamieszczałam je już kiedyś w blogu.

To najbardziej znane zdjęcie z getta warszawskiego. Przestraszony chłopiec stoi pod lufami niemieckich żołdaków. 

Fotografia pochodzi z raportu kata getta Jürgena Stroopa z maja 1943 roku. Oryginalny podpis zdjęcia: „Siłą wyciągnięci z podziemnej kryjówki”. 

Przez wiele lat sądzono, że bezimienny chłopiec z fotografii zginął w obozie zagłady w Treblince. Odnalazł się jednak wiele lat po wojnie w USA. Nazywał się Tsvi Nussbaum.  Był laryngologiem w Nowym Jorku. Zmarł w 2012 roku. 

                                             Mali szmuglerzy

I dzieci umierające z głodu na ulicy.  

Racja żywnościowa za murami wynosiła miesięcznie dwa kilogramy żywności na osobę. .

Gdy likwidowano getto 

               dzieci, które przeżyły - zostały przez Niemców wywiezione do obozu w Treblince lub w Auschwitz . . 

Wisława Szymborska - Jeszcze

W zaplombowanych wagonach

jadą krajem imiona,

a dokąd tak jechać będą,

a czy kiedy wysiędą,

nie pytajcie, nie powiem, nie wiem.

Imię Natan bije pięścią w ścianę,

imię Izaak śpiewa obłąkane,

imię Sara wody woła dla imienia

Aaron, które umiera z pragnienia.

Nie skacz w biegu, imię Dawida.

Tyś jest imię skazujące na klęskę,

nie dawane nikomu, bez domu,

do noszenia w tym kraju zbyt ciężkie.

Syn niech imię słowiańskie ma,

bo tu liczą włosy na głowie,

bo tu dzielą dobro od zła

wedle imion i kroju powiek.

Nie skacz w biegu. Syn będzie Lech.

Nie skacz w biegu. Jeszcze nie pora.

Nie skacz. Noc się rozlega jak śmiech

i przedrzeźnia kół stukanie na torach.

Chmura z ludźmi nad krajem szła,

z dużej chmury mały deszcze, jedna łza,

mały deszcze, jedna łza, suchy czas.

Tory wiodą czarny las.

Tak to, tak, stuka koło. Las bez polan.

Tak to, tak. Lasem jedzie transport wołań.

Tak to, tak. Obudzona w nocy słyszę

tak to, tak, łomotanie ciszy w ciszę.

MOJA NIEDZIELNA KARTKA Z KALENDARZA.

 

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska - Bliźni...... Dziadzio

 

Bliźni

Obce nam dzisiaj dawne słowo "bliźni"

Więdnie jak róża i krwawi jak rana...

Czy przetrwa jeszcze? czy nam się zabliźni

Pewnego Pięknego Rana?

Maria Pawlikowska Jasnorzewska

Dziadzio

Juliusz Kossak

Dziadzio siedział w pracowni przed sztalugą,

palił cygaro,
brał pędzel do ust, namyślał się długo,
strząsał jedwabny popiół w popielniczkę starą.
Rozrabiał na palecie soki fijołkowe,
deszczówkę pomieszaną z zielenią wiosenną
i mleko migdałowe z sjenną.

Ślad ołówka wycierał kawałkami chleba,
a po kobalt przez okno sięgał aż do nieba.
Malował rozrzewnieniem i słońcem
siwki, grzywki, kopytka tańczące i lśniące

oczy pełniejsze ognia od oczu Hiszpanek

i zady roztęczone jak bańki mydlane,
jak grupy grzybków barwne miasteczka i chaty,
i łąki, i dziedziców jak sumy wąsatych.

A za fotelem dziadzi kiwając się stał
mądry Żydek Immerglück albo Himmelblau,
inni czyhali we drzwiach, a inni w ogrodzie,
aż słodko śpiący skończy swój sen o pogodzie.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Juliusz Kossak - Jeździec

Juliusz Kossak Młody Huzar z koniem

Juliusz Kossak - Amazonka

Bolesław Leśmian - Z lat dziecięcych

 

Przypominam — wszystkiego przypomnieć nie zdołam:
Trawa… Za trawą — wszechświat… A ja — kogoś wołam.
Podoba mi się własne w powietrzu wołanie, —
I pachnie macierzanka — i słońce śpi — w sianie.

A jeszcze? Co mi jeszcze z lat dawnych się marzy?
Ogród, gdzie dużo liści znajomych i twarzy, —
Same liście i twarze!… Liściasto i ludno!
Śmiech mój — w końcu alei. Śmiech stłumić tak trudno!
Biegnę, głowę gmatwając w szumach, w podobłoczach! 
Oddech nieba mam — w piersi! — Drzew wierzchołki — w oczach! 
Kroki moje już dudnią po grobli — nad rzeką.
Słychać je tak daleko! Tak cudnie daleko!

A teraz — bieg z powrotem do domu — przez trawę, — 
I po schodach, co lubią biegnących stóp wrzawę… 
I pokój, przepełniony wiosną i upałem,
I tym moim po kątach rozwłóczonym ciałem, —
Dotyk szyby — ustami… Podróż — w nic, w oszklenie, —

I to czujne, bezbrzeżne z całych sił — istnienie! 

Michaił Lermontow - DO

 
Na pierś się pochyl, podaj dłoń poecie
I z moją, miła swoją połącz drogę:
Jam nie stworzony do życia w tym świecie
I między ludźmi, jak ty, żyć nie mogę.

Nie miałem ani czasu, ni ochoty,
By zgiełk ich dzielić, ich drobne kłopoty,
Miłość mi całe serce wypełniła,
Cóż, spojrzyj: czoło bladością okryła.
Dostrzeżesz na nim ślad pragnień uśpionych,
Co wcześnie wzięły życie we władanie;

Niechlubna dla mnie pamięć dni minionych,

 autor: 

Kirpernicus

,

Samotny stoję nad brzegiem otchłani,

Gdzie los mi wszystko zniweczył ze szczętem;
Tak krzew wyrasta nad morskim odmętem,

A liść, zerwany burzą, niknie w dali,
Zdany na łaskę wędrującej fali.

Michaił Lermontow.

Wislawa Szymborska - Mundurowi

 
strój ukrywa prawdę
nieboską posturę
ciało na miarę
ssaka między zwierzętami

mundur wystawia na kule
umacnia górę
przywilej do zabijania
w imieniu prawa
 

fala marzy o ucieczce

od gehenny i rozkazów
od kalectwa i zamordyzmu

stado wgniata w konformizm

gnije w igrzyskach tyranii
i boleje nad sobą

wyzwoleniem rewolucja prawa

Wisława Szymborska. 

Julia Hartwig - Nie unikaj

Julia Hartwig: Nie wiem, czy to wiara w życie pozagrobowe, ale nie mogę sobie wyobrazić, żeby ta ilość energii, która uchodzi z człowieka, znikała.

Nie unikaj

Nie unikaj nieżyjących już przyjaciół

zaklętych w książki i listy

to szczątki zapomnianej mowy czasu

którą odkrywasz na nowo.

Julia Hartwig

Antoni Słonimski - Gra w zielone

 

Czy masz zielone? - Nigdy go nie zapominam...
A ty czy masz je? - Zawsze je na piersi noszę...
Wiem, jakie lubisz liście, zobacz tedy proszę.
Co dzień oto bez świeży w butonierkę wpinam.

Kochasz mnie jako wprzódy? Nic żeś nie zmieniona?
Nie zapomnisz mnie nigdy? - Nigdy nie zapomnę!
- Dziś o pamięć nie prosisz, oczy spuszczasz skromne

I chociaż nic nie mówisz, wiem... już gra skończona.

..

Lecz nie masz zielonego - wszak już dzisiaj pomnę,
Gdyś prosiła o pamięć, rzekłem: nie zapomnę...
I do końcam na piersiach nosił liść zielony.

Dzisiaj zbędny odpinam - zakład nasz skończony...
Owa gra osobliwa, w której bardziej bywa
Smutnym wygrywający niż ten, co przegrywa.

Antoni Słonimski

MOJA NIEDZIELNA, WYBORCZA KARTKA Z KALENDARZA.