OSIP MANDELSZTAM - Skrzypek Hercowicz

Osip Mandelsztam 1935r.

OSIP  MANDELSZTAM -

obok Borysa Pasternaka i Anny Achmatowej stawia się go na piedestale największych poetów rosyjskich XX wieku.

Dramatyczne losy represjonowanego w czasach stalinowskich poety. zakończone śmiercią w obozowym szpitalu) znalazły odbicie w jego lirykach.

(W 1934 roku został zesłany do łagru w Czerdyniu. Przebywał tam do roku 1937. Po powrocie nie pokajał się przed Stalinem i w 1938 roku ponownie trafił do łagru. Zmarł w grudniu w łagrze pod Władywostokiem.)

Żona przechowywała wiersze pisane przez poetę  w latach 30.. Zdołała ukryć dużą część dorobku Mandelsztama. Opublikowane w latach 70. przyniosły Mandelsztamowi, pośmiertnie sławę na cały świecie

Podobno do pierwszej zsyłki poety w 1934r  przyczynił się poniższy wiersz Osipa Mandelsztama:

* * *

Żyjemy tu, nie czując pod stopami ziemi,
Nie słychać i na dziesięć kroków, co szepczemy,
A w półsłówkach, półrozmówkach naszych
Cień górala kremlowskiego straszy.

Palce tłuste jak czerwie, w grubą pięść układa,

Słowo mu z ust pudowym ciężarem upada.
Śmieją się karalusze wąsiska
I cholewa jak słońce rozbłyska.

Wokół niego hałastra cienkoszyich wodzów:
Bawi go tych usłużnych półludzików mozół.
Jeden łka, drugi czka, trzeci skrzeczy,
A on sam szturcha ich i złorzeczy.

I ukaz za ukazem kuje jak podkowę –
Temu w pysk, temu w kark, temu w brzuch, temu w głowę.
Miodem kapie każda nowa śmierć
Na szeroką osetyńską pierś.

Listopad 1933 

Jednym z ocalałych, bardzo znanych utworów Mandelsztama był ЖИЛ АЛЕКСАНДР ГЕРЦОВИЧ… (Żył Aleksander Hercowicz) – przetłumaczony  .przez zaangażowanego  w działalność opozycji demokratycznej Wiktora Woroszylskiego. Jego nazwisko znajdowało się na czarnej liście cenzury w czasach komuny.

Woroszylski przełożył bardzo dużo wierszy poetów rosyjskich, w tym i tych, którzy byli na indeksie w ZSRR. Byli wśród nich: Anna Achmatowa, Josif Brodski, Aleksander Sołżenicyn, Borys Pasternak, Bułat Okudżawa, Włodzimierz Wysocki i Osip Mandelsztam.

Boris Shapiro

Skrzypek Hercowicz

Był sobie skrzypek Hercowicz,
Co grał z pamięci jak z nut.
Z Schuberta on umiał zrobić -
No brylant, no istny cud.

Dzień w dzień, od świtu po wieczór,
Zgraną jak talia kart,
Tę samą sonatę wieczną
Wciąż pieścił jak jaki skarb.

I co pan, panie Hercowicz?
Za oknem ciemność i śnieg...
Dałbyś pan spokój, Sercowicz!
Takie jest życie, nie?...

Niech harmonijka - Cyganka,
Jak długo ściska mróz,
W ślad za Schubertem na sankach
Zawija kreskami płóz.

Nam z muzyką tak bliską,
Niestraszny i nagły zgon.
A potem z wieszaka zwisnąć
Jak płaszcz z oskubanych wron.

Dawno już, panie Sercowicz,
Wszystko skołował śnieg...
Dałbyś pan spokój, Scherzowicz.
Takie jest życie, nie?

Przekład: Wiktor Woroszylski